Main content
Dan doen we het wel zelf. Dat zegt een groep Hagenezen als in 2014 woningcorporatie Vestia failliet gaat. De bewoners ontwikkelen in twee jaar tijd, met elkaar Groene Mient: drieëndertig duurzame, energieneutrale woningen in de Vruchtenbuurt. Als de gordijnen hangen, bouwen de bewoners in 2017, in de gemeenschappelijke binnentuin, hun clubhuis: het Ei. ‘Groene Mient is een wonder’, zegt bewoner Willie Berentsen.
Na zo’n wonder kun je denken, wíj zitten er lekker bij. Putin-proof. Klaar. ‘Maar je wilt niet alleen dertig gezinnen gelukkig maken. Je wilt ook van betekenis zijn voor de hele wijk en voor de stad Den Haag’, zegt Berentsen.
Hoe?
‘We hebben hier in Den Haag geen plek voor grootschalige zonneweides. Wij moeten het dus niet hebben van grootschalige opwek van zonne-energie. Wij moeten slim zijn. De stroom die we lokaal opwekken, moeten we lokaal benutten met laadpalen, batterijen en een smartgrid (een slim lokaal elektriciteitsnet). Dat is ook nog eens dé oplossing voor ons nu al overspannen elektriciteitsnet’, zegt Berentsen.
Er is één uitdaging: in Nederland mogen we geen stroom delen. Als je wat kroppen sla te veel oogst, mag je die delen met de buren. Als je stroom over hebt moet je die eerst verkopen aan de markt en vervolgens weer terugkopen.
Groene Mient vraagt daarom in 2018 bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) zogenaamde experimenteerruimte aan. Dat is ruimte om de energie die je samen opwekt met elkaar te delen. In 2020 zet RVO dat verkregen recht van Groene Mient over naar de inmiddels officieel opgerichte energiecoöperatie Sterk op Stroom: van een paar woningen naar de héle Vruchtenbuurt.
En wat gebeurde er met dat recht?
‘We doen effe een smartgrid, dachten we zes jaar geleden’, lacht Peter Vos, ook initiatiefnemer van het eerste uur. ‘Maar dat viel tegen. Zo’n smartgrid is technisch mogelijk, maar in een wijk met ruim 3500 woningen niet een-twee-drie aangelegd.’
Toch gebeurt er al van alles. In 2023 legt Sterk op Stroom 166 panelen op de Aikidoschool en binnenkort volgen nog eens honderden panelen op andere plekken in de wijk. Leden delen de stroom en op de tekentafel ligt een plan voor een slim laadplein met een buurtbatterij die stroom deelt met zowel huishoudens als elektrische deelauto’s.
‘Ège straum eâhs’, grapt Vos. Daarmee trekt Sterk op Stroom de aandacht van gemeente, provincie, netbeheerder Stedin en de ACM (Autoriteit Consument en Markt). ‘Maar het duurt dus gewoon jaren en dat is soms knap lastig.’
‘Het gaat vooral om mensen’
Vos: ‘Niet de technische maar de sociale transitie is de grootste uitdaging. Daar hebben we ook veel bereikt, maar dat heeft een ander tempo.’
Sterk op Stroom ging van dertig naar bijna driehonderd leden en nu door naar drieduizend. Maar eh, hoe doe je dat? Dertig bewoners die het zelf gaan doen is al complex. Maar wat gebeurt er als je met drieduizend huishoudens aan het stuur gaat zitten? Hoe neem je iedereen mee? Hoe zorg je ervoor dat iedereen een stem krijgt? Of, waar haal je het geld vandaan?
Het zijn vragen die meer energiegemeenschappen hebben. David Bollier en Silke Helfrich schreven er een boek over: ‘Free, Fair and Alive’. Op initiatief van DuurzaamDoor en Energie Samen lezen en bespreken initiatiefnemers en beleidsmakers samen het boek. Tijdens drie bijeenkomsten vertalen ze de in het boek besproken voorbeelden en patronen naar de dagelijkse praktijk van energiegemeenschappen in Nederland.
__________________________________________________________________________________________________________
Hoe neem je samen beslissingen?
De bewoners maken gebruik van de consent-methode. Ze passen voorstellen net zo lang aan totdat iedereen akkoord is en iedereen krijgt het woord.
De leden van Sterk op Stroom krijgen eerst veel informatie, zodat ze goed weten waar het over gaat en stemmen tijdens de algemene ledenavond (ALV) klassiek: ‘met de handjes omhoog’, zegt Vos. ‘Maar soms doen we het anders. Toen we de leden vroegen of we moesten investeren in een zonnedak dat slechts één procent rendement zou leveren, vroegen we hen te stemmen met de voeten; door ergens tussen helemaal tegen en helemaal voor te gaan staan. We gingen met íedereen het gesprek aan. Uiteindelijk was niemand meer tegen. In drie maanden tijd haalden we 85.000 euro op.’
Er zijn meer manieren om het ‘stille midden’ een stem te geven. Zoals de manier van de gymles, nummers gevend van een tot vijf, om groepjes te maken die met elkaar het gesprek aangaan.__________________________________________________________________________________________________________
Waar haal je het geld vandaan?
Een energiegemeenschap is er niet voor de winst en de initiatiefnemers van energiegemeenschap Sterk op Stroom doen al hun bestuurswerk voor niets. Maar een gemeenschap heeft middelen nodig om wat voor elkaar te krijgen. In 2018 krijgt Sterk op Stroom een subsidie van de provincie Zuid-Holland, ‘voor de hardware en het grid’, zegt Vos. De coöperatie maakt nauwelijks andere kosten, maar in 2023 is de pot echt op. ‘Dat was spannend.’
Er komt een strak plan en ook nieuwe bronnen van inkomsten. Berentsen deelt zijn lokaal opgedane kennis, de vergoeding voor dit advieswerk gaat naar Sterk op Stroom. Begin 2024 zegt gemeente Den Haag de subsidie Energie uit de Wijk toe. Overige bronnen van inkomsten zijn het jaarlijks lidmaatschap van 7,50 euro en een kleine vergoeding voor energiediensten aan leden.
Wie krijgen er geld?
Vos: ‘Als bestuur deden we tot nu toe al het werk, maar dat feest is voorbij. We huren nu soms mensen in voor bijvoorbeeld de website of de organisatie, want we kunnen allemaal wel schrijven, maar eigenlijk ook helemaal niet.’
__________________________________________________________________________________________________________
Helpt zo’n setje kaarten?
Hoe organiseer je instemming binnen je gemeenschap? En de de financien? Helpt een setje kaarten daarbij? Het oordeel van de aanwezigen is: ja. De tekeningen en de vragen op de kaarten openen het gesprek over soms lastige onderwerpen waar je het vroeg of laat over moet hebben. Die gesprekken laten zien waar je als gemeenschap voor staat, wat je gedeelde waarden zijn, wat je al bereikte en waar je trots op mag zijn. Of waar je met elkaar nog meer aandacht aan mag geven.
Geen blauwdruk
Gesprekskaarten laten leden van energiegemeenschappen nadenken en met elkaar het gesprek aangaan, over onderwerpen die helpen je doelen te bereiken. Het is geen blauwdruk, want elk initiatief is weer anders afhankelijk van de mensen die het starten, de grond onder je voeten en de geschiedenis en de cultuur die daaromheen hangt.
Lees ook:
- Hoe werk je als coöperatie samen met de overheid – en kun je daarin ook doorschieten?
- Hoe houd je het dorp leefbaar? (verslag volgt nog)
Wil jij ook de dialoog aan met jouw energiegemeenschap? Op deze pagina energiegemeenschappen vind je alle downloads (gratis) om meteen aan de slag te gaan. De kaarten zijn voor energiegemeenschappen én nieuwsgierige ambtenaren.
