Main content
Tijd als dirigent: Een symfonie van bestuurlijke processen
In de concertzaal van het openbaar bestuur speelt tijd de rol van dirigent. Net zoals een muziekstuk niet alleen bestaat uit noten op papier, bestaat bestuurlijk handelen niet alleen uit planningen en deadlines. Het is een complexe compositie van timing, tempo en ritme, waarbij verschillende stemmen samen moeten komen in een betekenisvol geheel.
De muziek van macht
"Degene die de meeste urgentie voelt, heeft de zwakste positie in onderhandelen," Het doet denken aan een muzikant die uit de maat loopt - te gehaast spelend verliest deze zijn kracht in het ensemble. Het is een fascinerend inzicht: wie de tijd aan zijn zijde heeft, dirigeert het proces.
Herman Tjeenk Willink's uitspraak "tijd is de minst belangrijke factor" blijkt bij nadere beschouwing een meesterlijke paradox. Zoals een ervaren dirigent weet dat je soms moet vertragen om de muziek te laten stromen, toont deze uitspraak hoe schijnbare onthaasting kan leiden tot versnelling van het proces.
Harmonieën en dissonanten
“Tijd bestaat uit allerlei verschillende tijden, dwars door elkaar heen," merkt een deelnemer op. Het doet denken aan wat Colijn Buis beschrijft over middeleeuwse muziek: eerst waren er parallelle harmonieën, toen kwam de tegenbewegingen, en nu hebben we nieuwe vormen van samenklinken ontdekt. Zo ook in bestuurlijke processen: verschillende tijdslagen die samen een nieuwe harmonie moeten vinden.
Het ritme van de natuur
Een verfrissend perspectief komt van degenen die wijzen op natuurlijke cycli: "Voor mij was het wel een geruststelling dat de natuur en alles circulair werd." Het is als het verschil tussen een metronomisch exacte uitvoering en een organische interpretatie van een muziekstuk. De natuur kent geen deadlines, maar wel seizoenen - een wijsheid die we in bestuurlijke processen vaak vergeten.
De kunst van het samen spelen
Zoals in een orkest verschillende instrumenten elk hun eigen partij spelen maar samen tot een geheel moeten komen, zo werken in bestuurlijke processen verschillende partijen vanuit hun eigen tijdsperspectief. "Het kan zomaar zijn dat als je in een netwerk samenwerkt met anderen, dat zij daar eigenlijk vanuit een ander tijdsperspectief naar kijken dan degene die je zelf hanteert."
Improvisatie en structuur
De kunst van temporeel leiderschap ligt in het balanceren tussen structuur en improvisatie. Zoals een jazzmusicus binnen de structuur van akkoordenschema's vrijheid vindt voor improvisatie, zo moet een bestuurder kunnen spelen met tijd binnen de kaders van bestuurlijke processen. "Soms moet je stoppen om door te kunnen gaan" - het is als een fermate in de muziek, een moment van verstilling dat de spanning opbouwt voor wat komen gaat.
Het crescendo van vertrouwen
"We moeten eerst een beetje door het ijs zakken," zegt een deelnemer over het opbouwen van vertrouwen. Het is als het langzaam opbouwen van een muzikaal crescendo - forceer je het, dan krijg je slechts lawaai. Geef je het tijd, dan ontstaat er iets moois.
Coda
Tijd in bestuurlijke processen is geen metronoom die mechanisch tikt, maar een levend instrument dat bespeeld moet worden met gevoel en vakmanschap. Het vraagt om leiders die, als goede dirigenten, weten wanneer ze moeten versnellen of vertragen, wanneer ze ruimte moeten geven of juist strak moeten leiden.
De les die we kunnen leren uit de samenhang tussen muziek en bestuurlijke processen is dat tijd niet iets is dat we moeten bevechten of beheersen, maar een medium waardoor we kunnen creëren en verbinden. Zoals een deelnemer het mooi verwoordt: "Het is de hoogste tijd om ook de tijd voor iets te nemen."
In de symfonie van bestuurlijk handelen is tijd niet alleen een maatslag, maar de dragende melodie die structuur en betekenis geeft aan het geheel. Het is aan ons om die melodie te herkennen, te respecteren en te dirigeren naar een harmonisch resultaat.
