Main content
Wat heeft een ambtenaar nou echt nodig om versneld de doelen van de circulaire transitie te realiseren? Met visie, ruimte en een klankbord van gelijkgestemden ben je een eind op weg. Een gezonde dosis lef mag ook niet ontbreken, vertelt Tessa de Haas.
Aan goede ideeën en energie geen gebrek bij de ambtenaren die zich inzetten om de circulaire transitie te realiseren. Dat bleek wel op 9 december, toen de Participatietafel Circulaire Economie haar afsluitende bijeenkomst van opnieuw een inspirerend jaar organiseerde. Tessa is secretaris van de tafel. ‘Mensen zijn heel blij om anderen te ontmoeten die dezelfde uitdagingen en worstelingen hebben met hoe ze mensen in beweging krijgen rondom hun opgave,’ vertelt ze. ‘Onze bijeenkomsten verbinden en inspireren enorm om versneld de opgaven te realiseren.’
Verbinden en inspireren
Door bijeenkomsten en zogeheten krachtsessies te organiseren proberen Tessa en haar collega’s ambtenaren te versterken in hun rol om circulaire opgaves versneld te realiseren. Die versnelling is nodig, becijferde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) begin dit jaar: de circulaire ambities zijn hoog, de realisatie daarvan blijft vooralsnog achter. Om ambtenaren te versterken in de circulaire transitie, organiseerde de Participatietafel het afgelopen jaar verschillende bijeenkomsten.
De afgelopen jaren voerde Tessa gesprekken met transitieprofessionals over de obstakels die zij tegenkwamen. ‘Die kunnen ze overwinnen of omzeilen door te handelen vanuit een voorstelbare visie, vervolgens te versnellen en vol te houden en focus te hanteren. Een voorstelbare visie is herkenbaar voor mensen en laat zien hoe de wereld eruit kan zien en wat ze dan anders doen.’
‘Kijk waar de energie al zit en wie je om je heen kunt verzamelen’
In zogeheten krachtsessies ging Tessa met een klein groepje ambtenaren de diepte in. ‘Hoe ga je met je opgave aan de slag? Denk je daarvoor een visie uit, dan heeft dat consequenties voor hoe je je rol invult en hoe je jezelf kunt versterken in het versneld realiseren van je circulaire opgaves,’ zegt Tessa. ‘Veel ambtenaren hebben een enorm maatschappelijk kompas om hiermee aan de slag te gaan. Het kan echter voorkomen dat ze zich alleen voelen in hun organisaties en weerstand ervaren.’
Van de gebaande paden
Een belangrijk inzicht van het afgelopen jaar gaat over hoe je ruimte nodig hebt om een andere manier van werken te organiseren. ‘Vaak regeert de waan van de dag.
De ruimte die ambtenaren hebben en krijgen is mede daardoor soms beperkt. De overheid is heel effectief ingericht, op het behalen van resultaten. Maar soms is het beter even een stapje terug te doen. Wat zijn we nou daadwerkelijk aan het organiseren? Draagt dat nou allemaal bij aan de gemeenschappelijke visie?’
‘Soms is het beter niet te veel erover te praten, maar het gewoon te doen.’
Ze heeft het meermaals zien gebeuren. Er wordt een actie bedacht die moet worden uitgevoerd, of een bijeenkomst georganiseerd om de uitkomsten van een rapport te bespreken, onderwijl voorbijgaand aan een zeer belangrijke vraag. Tessa: ‘Welke beweging wil je met wie organiseren? Wat wil je dat mensen anders gaan doen?’
Soms loont het om andere paden te bewandelen. Tessa vervolgt: ‘Ga je het alleen redden met het organiseren van een bijeenkomst, of is er iets anders nodig? Zeker in overleg met ondernemers kan het verhelderend zijn om één op één een gesprek te voeren. Jij wilt dat die ondernemer in beweging komt, maar misschien spelen er voor diegene wel obstakels. Hij heeft bijvoorbeeld moeite om aan personeel te komen en kan daarom echt niet aan jouw vraag voldoen. Wil je alleen maar vaart maken en resultaat boeken, in plaats van naar het specifieke geval te kijken, dan kan je plan weleens averechts werken.’
Van praten naar doen
Niet te veel meegaan in de alledaagse gang van zaken is ook van belang voor de ambtenaar met een circulaire opgave in zijn eigen organisatie, vertelt Tessa. Op een bijeenkomst van de tafel in december vorig jaar brak ze al een lans voor de ambtenaar met lef. Die eigenschap is nog steeds van groot belang, zegt ze. ‘Je kunt wachten op goedkeuring van je leidinggevende of bestuurder, maar soms moet je gewoon moed en lef tonen om alvast die andere stap te zetten. Kijk waar de energie al zit, zowel in als buiten jouw organisatie en wie je om je heen kunt verzamelen als jouw krachtteam, om samen met jou stappen te zetten richting jouw visie.’
‘Hoe ziet een circulaire uitdaging er in de praktijk uit?’
Tot zover de ‘transformatietaal’, zoals Tessa het noemt. Hoe ziet zo’n uitdaging er in de praktijk uit? Sinds een aantal jaar worden verspreid door Nederland circulaire ambachtscentra opgezet, waar ingezamelde grondstoffen binnenkomen om ze te verkopen of een nieuw leven te geven. ‘Vaak zijn binnen een gemeente meerdere van dit soort initiatieven. De vraag is dan: hoe verbind je die als ambtenaar met elkaar? Dan kun je daar lang over praten, maar je kunt het ook gewoon doen. Praten over iets maakt het soms lastiger en je krijgt vaak niet iedereen mee. Als je met de mensen van die initiatieven aan de slag gaat, werkend vanuit die voorstelbare visie, geeft dat veel energie. Zodra het goed gaat, haakt de rest van je organisatie aan.’
Op naar 2023
De pioniers die al stappen gezet hebben, zijn bij de bijeenkomsten van de participatietafel een inspiratie voor anderen. De Haas: ‘Ik ben op missie om zo veel mogelijk ambtenaren te versterken in hun rol om klimaat- en circulaire opgaves versneld te realiseren. In 2021 wilde ik 100 ambtenaren bereiken, in 2022 1000 en volgend jaar 5000. Ik zie zo veel ambtenaren en andere mensen die vol energie in de weer zijn en die zo’n enorm maatschappelijk kompas hebben. Dat geeft mij hoop. Als we vanuit DuurzaamDoor die groep kunnen verbinden en groter maken, zou dat heel tof zijn. Dan ga ik met een heel goed gevoel 2023 in.’
