Podcast Goed Voedsel: de wetenschap en de voedseltransitie

In de podcastreeks ‘Werken aan Goed Voedsel’ praten René Bruijns en René Schellekens met pioniers in voedselverandering. Stuk voor stuk mensen met een visie op goed voedsel én een duurzaam voedselproductiesysteem. In aflevering 3 van seizoen 2 verdiepen zij zich in de rol van de wetenschap bij het realiseren van een duurzaam systeem voor onze voedselproductie.

Dat doen zij samen met Frederike Praasterink en Patrick Huntjens, respectievelijk lector Future Food Systems aan de HAS Hogeschool en lector Sociale Transities aan de Hogeschool Inholland. Met hen bespreken zij hoe wetenschap kan bijdragen aan de uitdagingen van de voedseltransitie. En waarom een nieuw, gezamenlijk narratief op ons eten zo belangrijk is voor de voedseltransitie.

De schaduwkanten van het voedselsysteem

Frederike en Patrick werken allebei mee aan het onderzoeksprogramma ‘Transitie naar een duurzaam voedselsysteem’ binnen de NWA (Nationale Wetenschapagenda). Daarbinnen onderzoeken ze de onderliggende ‘onduurzame’ patronen van het voedselsysteem, zoals “het idee dat de natuur een oneindige bron is, die we tot in lengte van jaren kunnen benutten”, legt Frederike uit. “We weten nu dat dat niet zo is, maar hoe krijg je dat patroon eruit? Aan welke knop moet je daarvoor draaien?”

Nederland heeft een heel efficiënt voedselsysteem, geeft Patrick aan: “Daarin zijn we misschien wel koploper, met zoveel mogelijk productie per vierkante kilometer.”

Tegelijkertijd kent dit systeem van voedsel produceren en consumeren grote schaduwkanten, laat Frederike weten: “Die zitten op allerlei gebieden: gezondheid, ecologische factoren, biodiversiteit, klimaat, waterkwaliteit – maar ook economische factoren.” Het NWA-programma onderzoekt de invloed van die factoren.

Toe naar een systeem dat andersom werkt

Daarbij stuiten de twee wetenschappers op allerlei paradigma’s. “Veel mensen hebben een waardeoriëntatie die veel meer zit op het altruïstische en het eco-centrische – het belang van natuur en een sociale leefomgeving. Tegelijkertijd zitten we in een systeem dat daar helemaal geen nadruk op legt. En dat alleen maar gericht is op hyper-rationele afwegingen, kortetermijndenken en individualisme. Daar zit een groot gat tussen”, komt Patrick met een voorbeeld. Frederike vult aan: “Eigenlijk moeten we toe naar een systeem dat precies andersom werkt. Waarin economie dienstbaar is aan maatschappelijke opgaven op het gebied van bijvoorbeeld gezondheid en voedselzekerheid.”

Samenwerking tussen disciplines kan daaraan bijdragen, denkt Patrick. “Vanuit de medische wetenschap weten we dat gezonde voeding belangrijk voor ons is. En dat contact met de natuur stressverlagend werkt. Uit de ecologie weten we hoe een ecosysteem goed functioneert en dat er geen oneindige groei mogelijk is. We weten zoveel. Alleen gebruiken we dat niet bij het inrichten en organiseren van onze samenleving.”

We hebben nieuwe narratieven nodig

Frederike onderzoekt welke nieuwe narratieven ons voedselsysteem kunnen transformeren. “Er zijn veel dominante argumenten die het moeilijker maken om naar zo’n duurzaam voedselsysteem te bewegen. Dat zijn vrij hardnekkige verhalen, waardoor we geen ruimte in ons hoofd of in onze werkzaamheden krijgen om te kijken naar alternatieve vormen van voedselproductie”, legt ze uit. Bewust zoekt ze daarom naar nieuwe gezichtspunten, samen met haar studenten.

Bij hen ziet Frederike die nieuwe narratieven gelukkig al volop. “Je hoeft hen écht niet meer uit te leggen dat er klimaatverandering is. Zij willen onderdeel zijn van de oplossing.” Haar pleidooi is dat Nederland op zoek gaat naar een gezamenlijk toekomstbeeld over wat een duurzaam voedselsysteem is. Ze legt uit waarom: “Als de toekomst geen goed verbindend verhaal heeft, bepaalt het verleden waar we naartoe gaan. En het verleden biedt geen duurzaam toekomstperspectief.”

Gesprek over gedeelde waarden

Het NWA- onderzoek levert veel mooie startpunten op voor gesprekken over de voedseltransitie, geeft Patrick aan. “Die kun je gebruiken wanneer je met iemand in gesprek gaat; of dat nou een boer is, een overheid, bedrijf of NGO. Op het moment dat je de vraag stelt: ‘Wat drijft jou nou in je dagelijks leven?’ krijg je een heel ánder gesprek. Dan kom je bij iemands kernwaarden en kun je het gesprek gaan voeren over gedeelde waarden.”

De podcast ‘Werken aan Goed Voedsel’ is een initiatief van de Participatietafel Voedsel. Dat is één van de netwerken van DuurzaamDoor, opgebouwd rond duurzaamheidsvraagstukken. De netwerken bestaan uit mensen met verschillende perspectieven, drijfveren en expertise. Samen proberen zij vraagstukken in beweging te krijgen. DuurzaamDoor borgt alle kennis en ervaring die daarmee wordt opgebouwd en geeft deze actief door.

Benieuwd naar de podcast?

Ontdek hoe wetenschappers bijdragen aan de transitie van ons voedselsysteem. Maar ook:

Hoe zij daarbij samenwerken met boeren en maatschappelijke organisaties én wat dat oplevert.
Waarom we de diepgaande relatie tussen mens en natuur opnieuw moeten ontdekken.
Hoe Frederike met haar gezin werkt aan gezonder voedsel, via regeneratieve landbouw – en wat dat inhoudt.

Luisteren en abonneren

Luister de aflevering via: